Het aantal mensen dat besmet raakt met Covid-19 blijft snel stijgen. Nu Covid-19 zich blijft verspreiden, is de vraag hoe met het virus in het dagdagelijkse werk moet worden omgegaan onvermijdelijk geworden. Veel bedrijven hebben al vergaande maatregelen genomen om de gezondheid te beschermen, zoals het beperken van zakenreizen of vergaderingen. In dit stadium is het onduidelijk welke economische gevolgen Covid-19 op middellange en lange termijn zal hebben.

In deze alert willen we de belangrijkste arbeidsrechtelijke kwesties onder de aandacht brengen.
 

Kan de werkgever werknemers de toegang tot het bedrijfsterrein ontzeggen?

Werknemers hebben in principe recht op werk en moeten dus toegang krijgen tot het bedrijfsterrein. Een werkgever kan een zichtbaar zieke werknemer vragen om naar huis terug te keren of met de werknemer afspraken maken over aangepaste arbeidsvoorwaarden (telewerken). Bovendien kan hij, als de werkgever van mening is dat de gezondheidssituatie van de werknemer onmiskenbaar de risico’s van de werkpost vergroot, de arbeidsgeneesheer contacteren, die de werknemer tot een medische controle kan verplichten.
 

Wat zijn de regels voor werken op afstand in België onder de huidige situatie?

De Wet van 5 maart 2017 introduceerde een wettelijk kader voor occasioneel telewerken op afstand. Telewerk wordt gedefinieerd als een vorm van organisatie van het werk, met behulp van IT, waarbij het werk dat normaal in de kantoren van de werkgever zou zijn uitgevoerd, buiten deze kantoren wordt uitgevoerd.

Deze bepalingen zijn van toepassing in de huidige Coronavirus context.

Overeenkomstig deze regels hebben werknemers in principe het recht om dergelijk occasioneel werken op afstand aan te vragen in geval van overmacht of om persoonlijke redenen, indien de aard van het op afstand uit te voeren werk verenigbaar is met telewerken. Werkgever en werknemer moeten het eens zijn over de voorziening van het benodigde materiaal om op afstand te kunnen werken, over de beschikbaarheid van de werknemer tijdens de periode van werken op afstand en over de vraag of de werkgever bepaalde kosten voor het telewerk voor zijn rekening zal nemen.

In principe gelden dezelfde taken en verplichtingen, wat betekent dat de werknemer hetzelfde aantal werkuren moet uitvoeren en dezelfde prestatienormen en -regels in acht moet nemen zonder zich strikt te hoeven houden aan het in het bedrijf geldende werkschema.

In het kader van het Coronavirus heeft de federale Overheidsdienst Arbeid en Sociaal Overleg op 15 maart 2020 een aangepast advies gepubliceerd waarin het er bij de werkgevers op aandringt om werknemers verder te laten werken en de organisatie van het telewerken te stimuleren.
 

Kunnen werknemers zonder toestemming van de werkgever thuisblijven als ze niet ziek zijn en geen symptomen vertonen?

Neen, dit is plichtsverzuim.
 

Wat zijn de voorwaarden voor ziekteverlof? Wat is de procedure en hoeveel ontvangen de werknemers tijdens het ziekteverlof?

Ziekteverlof is alleen mogelijk als een arts een medisch attest aflevert waarin de werknemer arbeidsongeschikt wordt verklaard voor een periode die in het medisch attest moet worden bepaald.

De werkgever is aansprakelijk voor de doorbetaling van het loon van de werknemer gedurende de eerste 30 dagen van een periode van arbeidsongeschiktheid (= het zogenaamde “gewaarborgd loon”), daarna hebben werknemers recht op een ziekte-uitkering ten laste van het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (het “RIZIV”) en die via de mutualiteit (of “ziekenfonds”) van de werknemer wordt aangevraagd en uitbetaald. De werkgever is alleen verplicht de aanvraagdocumenten voor de mutualiteit in te vullen die de werknemer moet voorleggen.

Het bedrag van de ziekte-uitkering is in principe beperkt tot 60% van het brutosalaris en wordt na de eerste 6 maanden nog verder verlaagd. De duur van de afwezigheid en de gezinssituatie van de werknemer bepalen mee het bedrag dat aan de werknemer moet worden betaald.
 

Kan de werknemer aanspraak maken op bezoldiging in het geval de werknemer wordt verhinderd om terug te keren naar zijn werk omdat hij in quarantaine is geplaatst of omdat luchtvaartmaatschappijen, spoorwegen en lokaal openbaar vervoer niet langer actief zijn?

De aanspraak op bezoldiging bestaat alleen voor de tijd dat de werknemer zijn werk presteert, op vakantie is of met ziekteverlof is. Indien de werknemer daarbuiten verhinderd is om weer aan het werk te gaan, wordt de arbeidsovereenkomst opgeschort wegens “overmacht” en is er geen bezoldiging verschuldigd.
 

Wat als scholen en kinderdagverblijven gesloten zijn?

In dit geval kunnen werknemers ofwel vakantiedagen opnemen (met toestemming van de werkgever), ofwel kunnen zij aanspraak maken op maximaal 10 dagen onbezoldigde afwezigheid wegens dwingende familiale redenen. Als er meer dan 10 dagen afwezigheid nodig zijn, kan de werknemer met zijn werkgever overeenkomen om extra dagen onbezoldigde afwezigheid op te nemen.
 

Kan de werkgever werknemers opdracht geven om zakenreizen te maken naar landen waar Covid-19 reeds zeer verspreid is?

In principe kan de werkgever ook in tijden van Covid-19 opdracht geven om zakenreizen te maken. Het sturen van werknemers naar een land waar Covid-19 reeds zeer verspreid is en het besmettingsgevaar groot is, kan echter worden beschouwd als een inbreuk op de zorgplicht van de werkgever voor de gezondheid en veiligheid van de werknemer en stelt de werkgever bloot aan mogelijke boetes.
 

Wat zijn de verplichtingen van de werkgever met betrekking tot het besmettingsgevaar?

De werkgever heeft een zorgplicht tegenover de werknemers. Daarom moeten passende maatregelen op het gebied van gezondheid en veiligheid op het werk worden genomen. In dit verband moet worden voorzien in ontsmettingsmiddelen, papieren zakdoekjes enz. en moet gebruik worden gemaakt van technologische middelen als alternatief voor fysieke vergaderingen (bv. videoconferenties) en tijdelijke telewerkregelingen. Het belangrijkste is dat de werkgever instructies opstelt over de maatregelen die moeten worden genomen als een werknemer ziek wordt en vermoedelijk met Covid-19 besmet is geraakt.
 

Zijn er speciale regels van toepassing wanneer werknemers niet kunnen werken omdat de overheid bedrijven sluit en/of mensen verplicht thuis te werken?

Overmacht, d.i. een plotse, onvoorzienbare omstandigheid die onafhankelijk is van de wil van partijen en die de voortzetting van de arbeidsovereenkomst tijdelijk volledig onmogelijk maakt, schort in principe de uitvoering van de arbeidsovereenkomst op en leidt tot loonverlies voor de werknemers.

Op 12 maart 2020 heeft de Belgische Nationale Veiligheidsraad lockdownmaatregelen aangenomen voor bioscopen, cafés, restaurants en discotheken, en alle andere sport- en cultuurevenementen zijn geannuleerd. De werkgevers die getroffen zijn door de lockdown en die hun onderneming hebben moeten sluiten, kunnen een aanvraag indienen voor “tijdelijke werkloosheid wegens overmacht”, in welk geval de werknemers van wie de arbeidsovereenkomst is opgeschort, in aanmerking komen voor een werkloosheidsuitkering.

Specifiek in het kader van de coronaviruscrisis zijn de voorwaarden voor de toepassing van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht versoepeld voor werkgevers die weliswaar getroffen zijn door de lockdownmaatregel, maar slechts een gedeeltelijke sluiting ondergaan of nog steeds beperkte diensten mogen aanbieden. Deze werkgevers kunnen hun getroffen werknemers tot 3 april 2020 in “tijdelijke werkloosheid wegens overmacht” plaatsen, met een verminderde administratieve last. Bovendien kunnen bij wijze van uitzondering afwisselend arbeids- en werkloosheidsdagen worden toegepast en tot 30 juni 2020 is het bedrag van de uitkering voor tijdelijke werkloosheid wegens overmacht verhoogd tot 70% (in plaats van 65%) van het loon geplafonneerd op 2.754,76 euro bruto per maand.

Werkgevers die niet getroffen zijn door de lockdown, maar waarvan de activiteit wel getroffen is door de coronaviruscrisis (bv. vermindering van het aantal klanten, de productie, de omzet of de bestellingen…) kunnen een aanvraag indienen voor “tijdelijke werkloosheid om economische redenen”, op grond waarvan de werknemers onder bepaalde voorwaarden recht hebben op een werkloosheidsuitkering.

Bij wijze van uitzondering wordt tot 30 juni 2020 het bedrag van de uitkering voor tijdelijke werkloosheid om economische redenen ook verhoogd tot 70% (in plaats van 65%) van het loon geplafonneerd op 2.754,76 euro bruto per maand, en hebben de betrokken werknemers recht op een toeslag die gelijk is aan minstens 2 euro per dag economische werkloosheid ten laste van de werkgever (of in sommige gevallen ten laste van het Sociaal Fonds van het Paritair Comité waarvan de werkgever deel uitmaakt).
 

Zijn er verplichtingen met betrekking tot overleg met ondernemingsraden en/of vakbonden?

In principe moet de ondernemingsraad worden geraadpleegd en moeten de werknemersvertegenwoordigers hun advies, suggesties en klachten kunnen geven over alle maatregelen die een invloed kunnen hebben op de organisatie van het werk, de arbeidsvoorwaarden en het rendement van de onderneming. De werknemersvertegenwoordigers in de ondernemingsraad hebben ook recht op informatie en consultatie over werkgelegenheidskwesties.

De impact van de coronaviruscrisis en van de door de overheid opgelegde lockdownmaatregelen op de tewerkstelling binnen de onderneming zijn in beginsel onderwerpen die het voorwerp zouden moeten zijn van informatie en consultatie van de ondernemingsraad. De beperking op bijeenkomsten en vergaderingen als preventieve maatregel door de federale Overheidsdienst Arbeid en Sociaal Overleg zal echter een belemmering vormen voor de normale informatie en consultatie van de ondernemingsraad. Het is aangewezen om na te gaan of er een alternatieve vorm van informatie en consultatie, bijvoorbeeld via een skypeconferentie, moet worden georganiseerd om de “sociale vrede” in de onderneming te handhaven.
 

Hoe kunnen de economische gevolgen worden getemperd?

• Werknemers moeten worden gevraagd om het aantal overuren te verminderen en waar mogelijk moet de werkgever het telewerken stimuleren.
• Bij sluiting van het bedrijfsterrein wordt de uitvoering van de arbeidsovereenkomst opgeschort en kan de werkgever tijdelijke werkloosheid wegens overmacht aanvragen voor zijn werknemers.

Zijn er regels of overheidsmiddelen om bedrijven in staat te stellen open te blijven?

Op 6 maart 2020 zijn onder bepaalde voorwaarden de volgende steunmaatregelen goedgekeurd:

• Betalingstermijnen, vrijstelling van interest voor betalingsachterstand en boetes voor het niet betalen van BTW en andere belastingschulden kunnen bij de belastingdienst worden aangevraagd;
• Betalingstermijnen voor de werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid van de eerste twee kwartalen van 2020 kunnen in de loop van de volgende 18 maanden worden aangevraagd bij de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid.

Naast deze federale maatregelen hebben de drie gewesten hun eigen, afzonderlijke maatregelen ingevoerd voor bedrijven die worden getroffen door de lockdown:

• Het Vlaams Gewest introduceerde de corona hinderpremie waarbij ondernemingen die dienden te sluiten een vast bedrag van 4.000 euro zullen ontvangen per vestiging met ten minste één voltijdse werknemer in dienst (met een maximum van vijf vestigingen). Deze premie zal verhoogd worden met 160 euro per dag als de sluiting langer duurt dan 21 dagen. Voor ondernemingen die slechts in het weekend moeten sluiten, wordt de premie verlaagd tot 2.000 euro.
• In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt een premie van 4.000 euro voorzien voor ondernemingen die moesten sluiten en die actief zijn in de volgende sectoren: (A) Logies, Eet- en drinkgelegenheden, (B) Reisbureaus, reisorganisatoren, reserveringsbureaus en aanverwante activiteiten (C) kleinhandel, met uitzondering van de voedingswinkels, met inbegrip van nachtwinkels, van de dierenvoedingswinkels, van de apotheken, van de krantenwinkels van de tankstations en leveranciers van brandstoffen, (D) Recreatie- en sportactiviteiten.
• In het Waalse Gewest zullen micro-ondernemingen en kleine ondernemingen die volledig gesloten of stilgelegd zijn en die tot de horeca, de accommodatiesector, de reisbureaus en de detailhandel behoren, recht hebben op een forfaitaire vergoeding van 5.000 euro, voor kappers zal dit bedrag 2.500 euro bedragen.

 
Bent u voldoende voorbereid?

In veel opzichten is de aanpak van de Covid-19 gelijkaardig aan de aanpak van andere ziektegolven, zoals de jaarlijkse griep. Gezien de toenemende omvang en de economische gevolgen kunnen echter verdergaande maatregelen nodig zijn.

De gezondheid van uw werknemers is een waardevol bezit dat moet worden beschermd. In dit opzicht moeten er voorzorgsmaatregelen worden genomen om te verzekeren dat zowel uw personeel als uw bedrijf de uitdagingen van Covid-19 aankunnen.
 

Hebt u ondersteuning nodig?

Aarzel niet om ons te contacteren voor het geval u de gevolgen van Covid-19 in uw dagdagelijkse werk wilt bespreken en hoe u, indien nodig, de economische gevolgen van voorraadstekorten en operationele beperkingen kunt milderen.
 

Andere alerts

Fiscal support measures for Telework FAST TRACK Procedure

Uitstel (maar geen afstel) van betaling onroerende voorheffing aanslagjaar

Coronavirus: what are your options in the event of a disruption in your supply chain?

Corona virus (Covid-19) – The most important labor law issues in Belgium

Coronavirus (Covid-19): questions pressantes en droit du travail belge

COVID-19 Supporting measures issued by the Belgian tax authorities

COVID-19 Belgian VAT measures and other possible VAT/CUSTOMS reliefs

EY Law uses Artificial Intelligence to speed up urgent contract reviews

The use of a MAC-clause in M&A-practice

COVID-19: travel restrictions to Schengen area – impact on international assignments

COVID-19: Tax impact on cross-border workers and employee benefiting from the “expat” special tax concessions

COVID-19: Telework as containment measure – An international social security perspective

Coronavirus (Covid-19) – What organisations must now urgently consider with regard to data protection

CORONA CRISIS AND CORPORATE DECISION MAKING

Coronavirus (Covid-19) – Is your business protected through force majeure?